Surf x mentale gezondheid - Janyke

Ik ben Janyke, 27 jaar en ik woon op de prachtige Zuid-Veluwe. Ik word gelukkig van gekleurde sneakers, koffie, woordgrappen, een goed gesprek, brownies, blije honden, surfen, snowboarden en momenteel ook heel erg van Harry Potter-boeken en de tv-serie The Chosen. In het dagelijks leven werk ik als datamanager op de afdeling Hematologie in het UMC Utrecht. Oh ja, en mijn brein is anders geprogrammeerd dan bij 99% van de bevolking, maar daarover later meer.

Mijn eerste surfles was met mijn twee beste vriendinnen op vakantie in zuidwest Portugal. We boekten een les en... het gevoel dat ik ervan kreeg om een golf te pakken, op je board te staan en richting het strand te surfen was… nou ja, jullie kennen het. De jaren daarna ging ik elke zomer naar Frankrijk of Portugal om een weekje te surfen, en tegenwoordig ben ik ook in de winter in de koude Noordzee te vinden, meestal in Scheveningen samen met één of meerdere surfchicks uit de groepsapp van Surfgirls. Het hoogtepunt van mijn surfavonturen was wel afgelopen november, toen ik naar Costa Rica reisde voor een surfvakantie. De vooruitgang die ik in twee weken boekte, was zo ontzettend gaaf! Van een klein beetje down the line surfen naar het oefenen van mijn eerste voorzichtige cutbacks… ik was meer stoked dan ooit (natuurlijk hielpen de fantastische omgeving en de leuke surfleraren ook mee)!

Een eigen surfboard heb ik ook, sinds 27 mei 2022, en dat is een mooi bruggetje naar het eigenlijke onderwerp van deze blog: surfen en mentale gezondheid. 27 mei 2022 was namelijk precies een jaar nadat ik bij een psychiater in Amersfoort in een kamertje zat, om de resultaten van een paar vragenlijsten, tests en gesprekken te horen: ik ben autistisch.

Autisme is een neurodiversiteit: het betekent dat je brein anders bedraad is dan bij de meeste mensen (om nog een voorbeeld te geven: ADHD valt ook onder neurodiversiteiten). Je kunt het vergelijken met een Android versus een Apple. Het zijn allebei besturingssystemen, alleen ze werken op een andere manier. Mijn brein werkt niet alleen anders, het heeft ook zo zijn “gebreken”. Het is namelijk zo geprogrammeerd dat het alle zintuiglijke prikkels even intens in zich opneemt. Het heeft, zeg maar, geen goed werkend filter. Dat zorgt er bijvoorbeeld voor dat ik overgevoelig ben voor geluid (hoera noise cancelling headphones), maar ook voor visuele prikkels (drukte in de supermarkt) en bepaalde texturen van voedsel (aardappelsalades, gruwel!).

Maar autisme gaat niet alleen om zintuiglijke prikkels. Ook intern gebeurt er van alles. Mijn hoofd staat bijvoorbeeld nooit stil. Ik vergelijk het wel eens met een bureaublad waarop er tientallen tabbladen tegelijkertijd openstaan, die allemaal even hard om aandacht roepen. Daardoor wordt een simpele activiteit zoals “even gaan surfen” een enorme opgave met heel veel tussenstapjes die allemaal heel groot zijn in mijn hoofd. Dit zorgt ervoor dat ik situaties snel niet meer overzie en mentaal overprikkeld raak.

Daarnaast heb ik ook zo zijn issues met sociaal contact. Waar de meeste mensen automatisch wel aanvoelen hoe ze horen te reageren in bepaalde situaties, gaat dit bij mij niet vanzelf. Oogcontact, een babbeltje maken, small talk… het kost mij allemaal ontzettend veel energie. “Maar je merkt dat helemaal niet aan jou!” hoor ik vaak genoeg. Dat klopt, ik heb al 27 jaar de tijd gehad om mezelf “sociaal gedoe” aan te leren. Eén van de redenen dat autisme (vooral bij vrouwen) vaak over het hoofd wordt gezien.

Maar als gewone dingen extra hard binnenkomen, veel energie kosten, of achtbanen in je hoofd veroorzaken, hoe doe je dat dan met surfen, vraag je je af? Toegegeven, ik vind het pittig als plannen last minute veranderen. En het surfwereldje is nou juist het toonbeeld van laid-back en flexibel zijn. Dat botst soms. Een paar uurtjes surfen kost daarnaast veel mentale capaciteit, omdat het heel veel “open tabbladen” oplevert (voorbeeldje: je moet je surfspullen bij elkaar zoeken, alles in de auto puzzelen, je door het drukke Den Haag heen navigeren aan de hand van Google Maps, een parkeerplekje vinden, het bonnetje bewaren, je spulletjes in de overvolle kleedkamer van de surfschool zo ordenen dat je ze niet kwijtraakt.. en dan heb je je wetsuit nog niet eens aan…) En de sociale contacten zijn ook altijd spannend. Vaak genoeg voel ik me de weirdo, met mijn overuren draaiende hoofd, tussen alle ogenschijnlijk chille surfers om me heen, die elkaar allemaal lijken te kennen en zonder enige problemen een vibe creëren waar ik moeilijk in kan komen. Ondertussen doe ik mijn stinkende best om zo relaxt mogelijk over te komen en houd ik me in, want ze zien me al aankomen met mijn vragen: “hoe laat gaan we dan precies surfen?” , “wie gaan er nog meer mee?”, “wat gaan we daarna doen, nog ergens wat drinken of gelijk naar huis?”.

Ondanks dat blijft de zee roepen (ja, net als in Disney’s Moana, ghehe). Ik voel me altijd weer als een kind dat op schoolreisje gaat als ik weer “mag” surfen. Hoe komt dat? Ik denk dat het nu tijd is om er even wat positiviteit tegenaan te gooien. Want autisme heeft namelijk ook zo zijn voordelen, en dat komt met surfen heel goed van pas!

• Prikkelgevoeligheid: surfen geeft positieve prikkels. Door dat niet zo goed werkende filter in mijn brein beleef ik de aanrollende golven, het gevoel van water om me heen en de zon op mijn huid best intens. Om maar niet te spreken over het gevoel dat het geeft als je een golf surft. Positieve ervaringen worden als het ware uitvergroot, en dat is prachtig!

• Speciale interesses: speciale interesses zijn specifieke onderwerpen waar de fascinatie van mensen met autisme naar uitgaat. Surfen kan zo’n “speciale interesse” zijn: een sport om heel vaak te beoefenen en alles over te weten te komen.

• Hyperfocus: toen ik eenmaal besloten had dat ik naar Costa Rica zou gaan, heb ik me met veel plezier in een hyperfocus gestort. Hyperfocussen is je helemaal verliezen in een bepaald onderwerp. Dit kan een speciale interesse zijn, maar ook een ander (tijdelijk) onderwerp. Mijn coach zei voor de grap dat mijn vakantie eigenlijk zes weken duurde in plaats van twee, vanwege mijn intense bezig zijn met de voorbereidingen en het inlezen in het land.

• Normen: veel mensen met autisme gaan niet uit van wat “hoort” of “normaal is”, omdat ze daar sowieso al weinig feeling mee hebben. Daardoor kunnen ze een open blik hebben voor allerlei meningen en ideeën. Ik merkte dit zelf ook bij mijn Costa Rica reis: ik trok me weinig aan wat gangbaar is als het gaat om “op vakantie gaan”. Veilig in de buurt blijven of tenminste een reismaatje meenemen? Nee hoor! Ik stapte in mijn eentje op het vliegtuig om voor het eerst van mijn leven een reis naar buiten Europa te maken en een fantastische groep internationale vriendinnen te maken op het surfkamp. Omdat ik me zo grondig en gedetailleerd had voorbereid, had ik veel meer plezier dan dat het me stress opleverde, en het was verreweg mijn beste reis ooit! Het leverde me daarnaast een flinke dosis zelfvertrouwen op.

• Afleiding: tijdens het surfen kun je niet continu “in je hoofd” zitten. Ik bedoel, wie heeft daar tijd voor als je op je board staat, je evenwicht bewaart, probeert te sturen en ondertussen de golven leest? Het zorgt dat je “grounded” bent, helemaal opgaat in het moment. Surfen als vorm van meditatie? Ik geloof er wel in.

• Vaardigheden: surfen leert je nieuwe vaardigheden die je als autist misschien moeilijk vindt. Ik had het al even over flexibel zijn, de controle loslaten, praatjes maken met anderen. Het kan je een community bieden, een veilige plek waar je deze vaardigheden als het ware kunt “oefenen”, en kunt zien wat voor moois het je kan opleveren. Ook op deze manier wordt je zelfvertrouwen vergroot.

Mocht je je herkennen in (een aantal) dingen die ik gedeeld heb: weet dat je niet alleen bent in je struggles. Als je leeft met een neurodivers brein, is dat een uitdaging, maar ook absoluut een kracht! Mijn tip aan jou is: vind een community van mensen om je heen die jouw brein begrijpen. Surf. Heb lekker schijt aan wat anderen vinden. Vind je eigen weg. En, als laatste, een opmerking van mezelf tijdens mijn Costa Ricaanse avontuur: just stay weird. Want echt normaal, dat bestaat niet.